زنبور درمانی یک روش درمانی جایگزین است که بر استفاده از محصولات زنبور عسل در جلوگیری از ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها، ارجحیت دارد. به همین جهت، زهر زنبور عسل برای درمان بسیاری از بیماری‌های انسانی استفاده می‌شود. زهر را می‌توان با تزریق دستی یا با نیش مستقیم زنبور به بدن انسان وارد کرد. زهر زنبور عسل حاوی چندین مولکول فعال مانند پپتیدها و آنزیم‌هایی است که پتانسیل مفیدی در درمان التهاب و بیماری‌های سیستم عصبی مرکزی مانند بیماری پارکینسون، بیماری آلزایمر و اسکلروز جانبی آمیوتروفیک دارند.
علاوه بر این، زهر زنبور عسل نتایج امیدوارکننده‌ای را در برابر انواع مختلف سرطان و همچنین فعالیت ضد ویروسی -حتی در برابر ویروس چالش‌برانگیز نقص ایمنی انسانی (HIV)- نشان داده است. بسیاری از مطالعات، نظریاتی را راجع به فعالیت‌های بیولوژیکی اجزای زهر زنبور عسل توصیف کردند و آزمایش‌های بالینی را برای بهبود استفاده بالقوه از آپیتوکسین و ترکیبات آن به عنوان نسل بعدی داروها آغاز کردند. هدف از این بررسی، خلاصه کردن ترکیبات اصلی زهر زنبور عسل، خواص بیولوژیکی اولیه، مکانیسم‌های عمل و ارزش‌های درمانی آن‌ها در استراتژی‌های درمانی جایگزین است.

زهر زنبور عسل چیست؟

زهر زنبور عسل مایعی بی رنگ و اسیدی است. زنبورها هنگامی که احساس خطر می‌کنند آن را از طریق نیش خود به هدف تزریق می‌نمایند.. نیش زنبور عسل حاوی ترکیبات ضد التهابی از جمله آنزیم‌ها، قندها، مواد معدنی و اسیدهای آمینه است.

نحوه انجام زنبور درمانی

در سال‌های اخیر، استفاده دارویی از نیش زنبورها یا محصولات حاصل از زنبور عسل، به امری مرسوم و رایج تبدیل شده است. تحقیقات بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد، نیش زنبور عسل یک درمان موثر برای افراد مبتلا به ام اس است.
درمان با زهر زنبور عسل شامل دریافت حداکثر 40 نیش در یک جلسه است. از یخ برای بی حس کردن پوست و کاهش درد در هنگام زنبور درمانی استفاده می‌شود. برای نتیجه گیری بهتر نیز، ممکن است بیش از یک جلسه در هفته نیاز به انجام این کار باشد. تئوری پشت درمان این است که نیش زنبور باعث ایجاد التهاب در منطقه دردناک می‌شود. بنابراین استفاده از این روش، منجر به پاسخ ضد التهابی توسط سیستم ایمنی بدن ما می‌شود. بنابراین نظر پزشکان و متخصصین بر این است که انجام درمان با زهر زنبور عصل، برای افراد مبتلا به طیف وسیعی از بیماری‌ها از جمله ام اس مفید باشد.
تحقیقات پزشکی بسیار زیادی برای حمایت از نتایج اثربخش زهر زنبور عسل در سراسر دنا انجام شده است. در سال 2005، یک کارآزمایی بالینی کوچک، افرادی را که هر هفته این درمان را انجام می‌دادند، با گروهی که هیچ درمانی نداشتند، مقایسه کرد. نتایج با استفاده از اسکن MRI، میزان عود، ناتوانی، خستگی و مقیاس کیفیت زندگی اندازه‌گیری شد. پس از 24 هفته، تفاوت چشمگیری به لحاظ روند بهبودی بین دو گروه مشاهده نشد.
دانشمندان، در مطالعه دیگری به استفاده از زهر زنبور عسل در افراد مبتلا به ام اس پیشرونده پرداختند. این مطالعه نشان داد که این درمان علاوه بر بی‌خطر بودن، در درمان بیماران مبتلا به ام اس، نقشی موثر داشته اند.

درمان ام اس با زنبور درمانی

زهر زنبور عسل از زنبورهای کارگر ترشح می‌شود و یکی از شناخته شده ترین سم‌های حیوانات است. از پپتید دگرانولاسیون ماست سل، ملیتین، هیستامین، فسفولیپاز A2 (PLA2)، هیالورونیداز، اسید فسفاتاز و اجزای غیر پپتیدی مانند گلوکز و فروکتوز تشکیل شده است. به طور کلی PH زهر زنبور 5.2 تا 5.5 است که نشان دهنده اسیدیته و وزن مخصوص آن 1.313 است. هنگامی که زهر زنبور وارد بدن انسان می‌شود، عوامل شیمیایی مختلف زهر زنبور عسل باعث واکنش‌های آلرژیک و در موارد شدید، شوک آنافیلاکتیک به عنوان یک حساسیت مفرط می‌شود. PLA2 آنزیمی است که آلرژن اصلی در زهر زنبور عسل است و PLA2 ترشح شده از زهر زنبور عسل با التهاب و درد همراه است.
در سال 2008، مروری بر رویکردهای غیر متعارف برای درمان ام اس نشان داد که شواهد محکمی برای درمان زهر زنبور عسل وجود دارد. در سال 2014، در بررسی شواهد، آکادمی نورولوژی آمریکا به این نتیجه رسید که درمان با زهر زنبور عسل برای عود، ناتوانی، خستگی، بار ضایعه و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت (QoL) اثربخش است.
نکته مهم: برخی از افراد ممکن است واکنش آلرژیک شدید، بالقوه کشنده به نیش زنبور عسل داشته باشند. هر فردی که تحت این درمان قرار می‌گیرد باید داروهای آنتی هیستامین (ضد آلرژی) مناسب را فوراً در اختیار داشته باشد.

فواید زنبور درمانی

علیرغم سمیت آن، زهر زنبور عسل نیز در بسیاری از موارد بالینی برای اهداف درمانی استفاده شده است. درمان با زهر زنبور عسل (BVT) برای بیماری‌های مختلف استفاده می‌شود و به ویژه برای بیماری‌های اسکلتی عضلانی از جمله آرتریت، آرترالژی و بیماری‌های مرتبط با سیستم ایمنی موثر شناخته شده است، زیرا زهر زنبور دارای اثرات ضد التهابی و ضد درد است.

انواع مختلفی از BVT وجود دارد:

1. نیش زنبور زنده، طب سوزنی زهر زنبور عسل (BVA) یا تزریقی
2. پمادهای خارجی زهر زنبور
نیش زنبور زنده، یک روش سنتی است به طور مستقیم بر روی پوست انسان اعمال می‌شود. بنابراین، خطر عوارض جانبی بالایی دارند. BVA با تزریق زهر زنبور عسل رقیق شده به نسبت کمتر از 1:10000 برای به حداقل رساندن عوارض جانبی و در عین حال اثرات درمانی استفاده می‌شود. تفاوت عمده بین BVA و تزریق زهر زنبور عسل این است که BVA بر اساس نقاط طب سوزنی تجویز می‌شود.
درمان معمولاً شامل استفاده از نیش زنبور سه بار در هفته، تقریباً یک روز در میان است. درمان‌ها به صورت چرخشی روی بدن اعمال می‌شوند تا تا زمانی که تمام علائم نیش‌های قبلی بهبود نیابد، ناحیه‌ی قبلی درمان مجدداً درمان نشود.

اشکال مختلف زنبور درمانی

زهر به طرق مختلفی استفاده می‌شود و در اشکال مختلف موجود است. به عنوان مثال، به محصولاتی مانند عصاره‌ها، مکمل‌ها، مرطوب کننده‌ها و سرم‌ها اضافه می‌شود. می‌توانید محصولات زهر زنبور عسل مانند مرطوب کننده‌ها، لوسیون‌ها و قرص‌ها را به صورت آنلاین یا در فروشگاه‌های تخصصی خریداری کنید. همچنین، تزریق زهر زنبور عسل می‌تواند توسط متخصصان مراقبت‌های بهداشتی انجام شود.
برخی از مواد موجود در زهر زنبور عسل، از جمله ملیتین و آپامین، ممکن است خواص دارویی داشته باشند. درمان با زهر زنبور برای هزاران سال به عنوان یک درمان طبیعی برای شرایط مختلف مورد استفاده قرار گرفته است.